WSTĘP

Celem każdego racjonalnie funkcjonującego przedsiębiorstwa w warunkach rynkowej gospodarki jest osiągnięcie jak największego zysku. Dowolna inwestycja w organizacji gospodarczej powinna być przede wszystkim uzasadniona ekonomicznie oraz narzędziem tworzenia przewagi konkurencyjnej. Można to osiągnąć miedzy innymi poprzez wykorzystanie technologii informatycznych i decyzyjnych funkcjonujących
w przedsiębiorstwie.

Rodzaje dystrybucji

W zależności od stopnia intensywności można wyróżnić system dystrybucji intensywnej, selektywnej lub ekskluzywnej.

Dystrybucja intensywna to dystrybucja na całym rynku. Dotyczy wykorzystania wszystkich możliwych jednostek detalicznych, w których konsument jest skłonny dokonać zakupu. Jest stosowana przy sprzedaży produktów częstego zakupu
i spożycia (np. napoje i żywność). Przy stosowaniu dystrybucji intensywnej mamy do czynienia z dużą liczbą pośredników¹.

Dystrybucja selektywna polega na celowym korzystaniu przez producenta
z ograniczonej liczby pośredników i sprzedaży produktu przy pomocy wielu, ale nie wszystkich detalistów działających na danym terenie. Przy wyborze brany jest pod uwagę ich prestiż. Jest stosowana przy oferowaniu produktów, do których sprzedaży powinny być stworzone odpowiednie warunki (np. kosmetyki, sprzęt RTV i AGD),
a nabywca tych towarów jest skłonny poświęcić większą ilość czasu, aby dokonać satysfakcjonującego wyboru².

Dystrybucja wyłączna stosowana przy sprzedaży produktów specjalnych, jak ekskluzywne samochody, artystyczne meble poprzez dedykowanych indywidualnie pośredników. Przy wykorzystaniu strategii dystrybucji wyłącznej producent może znacznie lepiej kontrolować warunki, w jakich jego towary oferowane są klientom³.

Ze względu na drogę towaru między producentem a nabywcą dystrybucję można podzielić na: bezpośrednią, pośrednią i wielokanałową.

W dystrybucji bezpośredniej – rysunek 1.4. producent samodzielnie dostarcza produkty na rynek, np. prowadząc biuro handlowe lub sieć sklepów firmowych. Kanały dystrybucji są krótkie⁴. Przykładem przedsiębiorstwa, które stosuje dystrybucję bezpośrednią, jest szwedzka firma IKEA⁵.

PRODUCENT

KONSUMENT

Towar

Rys. 1.4. Dystrybucja bezpośrednia

Źródło: opracowanie własne

W dystrybucji pośredniej – rysunek 1.5. producent korzysta z usług pośredników. Kanały dystrybucji są długie⁶. Przykładem przedsiębiorstwa, którego system obejmuje obce kanały dystrybucji, jest firma Lexmark International⁷.

1 Słownik finansowy, http://www.findict.pl/slownik/dystrybucja, dostęp: 17.02.2015.

2 Altkorn J., Podstawy marketingu, Instytut Marketingu, Kraków 1999, s. 263.

3 Śliwczyński B, Koliński A, Organizacja i monitorowanie procesów dystrybucji, Instytut Logistyki
i Magazynowania, Poznań 2013, s. 116.

4 Śliżewska J., Zadrożna D., Organizowanie i …, op. cit., s. 16.

5 IKEA Distribution Services S.A., http://www.ikea.com/ms/pl_PL/this-is-ikea/about-the-ikea-group/index.html, dostęp: 17.02.2015.

6 Śliżewska J., Zadrożna D., Organizowanie i …, op. cit., s. 17.

7 Lexmark International, http://www.lexmark.com, dostęp: 17.02.2015.

Przepływ informacji w procesach dystrybucji

Skuteczne zarządzanie logistyką w procesach dystrybucji wymaga stosowania licznej dokumentacji, która ma na celu zarówno przedstawienie stanu rzeczywistego przepływu fizycznego towarów, jak i umożliwienie wyciągania wniosków co do ewentualnych zmian w przyszłości.

Specyfika procesu dystrybucji narzuca konieczność pozyskiwania wielu danych i informacji dotyczących nie tylko samego fizycznego przepływu towarów, ale również:

• finansów,
• sprzedaży i terminów realizacji zamówień,
• uwarunkowań procesu produkcji i terminów spływu wyrobów gotowych do magazynu,
• poziomu zapasów utrzymywanych w magazynie,
• uwarunkowań transportowych,
• czasów napraw środków transportu.

Wszystkie te czynniki powodują, że dokumentacja procesu dystrybucji wymaga kompleksowej znajomości procesów zachodzących w całym łańcuchu dostaw, które mają wpływ na realizację zamówień klienta.

W dobie ciągłego rozwoju gospodarczego konieczne jest wykorzystywanie systemów informatycznych wspomagających zarządzanie dystrybucją w celu szybkiego pozyskiwania aktualnych danych i informacji. Systemy informatyczne umożliwiają obecnie również nadzorowanie przepływu dokumentów przez przedsiębiorstwo i cały łańcuch dostaw, a także ich automatyczne tworzenie. Dzięki systemom informatycznym dokumentacja jest oparta na aktualnych, szybko zmieniających się danych, co umożliwia trafne podejmowanie decyzji.

Logistyczny łańcuch dostaw bazuje w zasadniczej części na sprawnej dystrybucji, gwarantującej zarówno fizyczny przepływ towarów, jak i informacji związanych z transferem. Fizyczny przepływ towarów jest podstawową funkcją z punktu widzenia zarządzania łańcuchem dostaw. Jednak przepływ informacji między poszczególnymi ogniwami łańcucha dostaw przysparza wielu problemów. Jest to często spowodowane wykorzystywaniem różnych systemów informatycznych wspomagających zarzadzanie przez partnerów biznesowych. Integracja informacji w łańcuchu dostaw jest jednym z kluczowych czynników uzyskania przewagi konkurencyjnej i szybkiego dostosowania się do zmieniających potrzeb rynkowych.

Uwzględniając specyfikę organizowania i monitorowania przepływów informacyjnych w procesie dystrybucji, należy zatem zwrócić uwagę na systemy informatyczne wspomagające zarządzanie łańcuchem dostaw i problemem ich integracji w praktyce gospodarczej¹.

1 Śliwczyński B, Koliński A, Organizacja i …, op. cit., s. 211-212.

System DRP

Pozytywne doświadczenia w pracy z systemami klasy MRP, jak również przeobrażanie się rynku producenta w rynek konsumenta spowodowały wzrost zainteresowania przedsiębiorstw sferą dystrybucji. Włączenie modułu DRP w proces planowania zasobów wynikło z konieczności uwzględnienia interakcji przedsiębiorstw z otoczeniem w obrocie towarowym, jak również uelastycznienia całego systemu na zmiany zachodzące na obsługiwanych rynkach. Skoncentrowano się głównie na umożliwieniu przedsiębiorstwom szybkiej reakcji na zmiany popytu, co stało się zadaniem DRP. Jest ono nakierowane na określenie popytu na produkty w punkcie zbytu i na tej podstawie zaplanowanie czasowo - ilościowego harmonogramu potrzeb dla każdego ogniwa w systemie dystrybucji.

Metoda DRP (Distribution Resources Planning) - planowanie zasobów dystrybucji definiowana jest jako system określający popyt na zapasy w poszczególnych centrach dystrybucji przedsiębiorstwa. System ten gromadzi informacje na temat tegoż popytu, przekazując je do produkcji i systemu materiałowego. Prognozowanie rozpoczyna się od najniższego szczebla kanału dystrybucji, np. sklepu czy magazynu. Poprzez sumowanie harmonogramów potrzeb niższych szczebli uzyskuje się ilościowy rozkład popytu dla ogniw położonych wyżej w strukturze. Ten typ planowania pozwala na sporządzenie dość dokładnych prognoz popytu, jak również zaplanowanie właściwego poziomu zapasów i miejsca ich składowania w ramach wszystkich ogniw zintegrowanego łańcucha. Centra dystrybucji lub w niektórych sytuacjach sami klienci dokonują oceny własnych potrzeb w poszczególnych okresach w przyszłości. Zsumowane wielkości popytu, zebrane z poszczególnych centrów dystrybucji, tworzą harmonogram definiujący popyt na zapasy w danym okresie i przesyłane są do przedsiębiorstwa produkcyjnego. Następnie jest on porównywany z przewidywanym planem produkcji. W ten sposób powstają operacyjne plany produkcji i potrzeb materiałowych. Równolegle opracowywany jest plan zapasów, który ukazuje rozkład dostaw do poszczególnych ogniw sieci dystrybucyjnej w celu zaspokojenia ich planowanych potrzeb.

DRP jest techniką o szerokich możliwościach zastosowania w dystrybucji. Szczególnie należy zwrócić uwagę na jej zdolność do determinowania odpowiedniego poziomu zapasów. Wdrożenie DRP jest w stanie podnieść poziom obsługi klienta, eliminując sytuacje wyczerpania zapasów, może również zredukować poziom zapasów wyrobów gotowych, jak również ograniczyć poziom kosztów transportu oraz usprawnić działanie centrów dystrybucji¹.

DRP jest zazwyczaj używane z MRP (Manufacturing Requirements Planning), którego celem jest zarządzanie i minimalizowanie zapasów zaopatrzeniowych, szczególnie w sytuacjach, gdy stosuje się wiele komponentów, np. w przemyśle samochodowym. Komponenty używane do montażu wyrobów gotowych zazwyczaj posiadają różne czasy dostaw. Dlatego też MRP jest ściśle powiązany z głównym harmonogramem produkcji, określając każdego dnia, kiedy dane wyroby mają zostać wyprodukowane, oraz kolejność ich produkcji. Harmonogram ten jest również wykorzystywany do prognozowania zapotrzebowania na poszczególne komponenty. Powiązanie harmonogramu z czasami dostaw komponentów umożliwia określenie, kiedy dane jednostki mają zostać zamówione. Ilość określana jest poprzez zestawienie aktualnego poziomu zapasów z całkowitym zapotrzebowaniem na dane komponenty, umożliwiającym produkcję zgodnie z harmonogramem. System MRP zapewnia obniżenie poziomu zapasów do takiej wielkości, jaka wynika z głównego harmonogramu produkcji, przy założeniu, że odzwierciedla on popyt występujący na rynku. W sytuacji, gdy główny harmonogram produkcji nie odpowiada faktycznemu popytowi, firma znajdzie się w sytuacji nadmiernych zapasów jednych towarów i niedoboru innych. W związku z powyższym rodzi się potrzeba bardziej dokładnego analizowania i prognozowania popytu. Jest to uzasadnienie dla wdrożenia DRP generującego informacje, które powinny zostać przesłane tam, gdzie układany jest główny harmonogram produkcji. W ten sposób firma obniża zapasy zaopatrzeniowe, korzystając z systemu MRP, oraz zapasy dystrybucyjne poprzez DRP.

1 Rutkowski K., Logistyka dystrybucji, Difin, Warszawa 2001, s. 162.

System ECR

System ECR - System Efektywnej Obsługi Klienta - to ukierunkowany na klienta zintegrowany wielodostępny system informatyczny, przeznaczony do wspomagania zarządzania łańcuchem dostaw, którego podstawę działania stanowi strategia ECR.

ECR jest nowoczesną strategią zarządzania łańcuchem dostaw, według której producenci, dystrybutorzy, handlowcy, detaliści i dostawcy usług logistycznych współpracują ze sobą w celu lepszego, szybszego i bardziej efektywnego zaspokojenia potrzeb klienta. Wspólne dążenie do maksymalizowania wydajności całego łańcucha, zamiast tradycyjnego koncentrowania się na wydajności poszczególnych jego ogniw, prowadzi do zmniejszenia kosztów całkowitych systemu, poziomu zapasów i zaangażowanego kapitału, przy jednoczesnym podniesieniu wartości dla ostatecznego klienta. Ich działania skupiają się na stosowaniu nowoczesnych metod zarządzania i środków technicznych w celu skrócenia czasu wędrówki produktu od linii produkcyjnej do półki sklepowej oraz obniżenia kosztów w całym obrocie towarowym. W wyniku tych działań klient otrzymuje produkt po cenie, którą jest skłonny zaakceptować i przy zadawalającym go poziomie obsługi¹.

ECR jest swego rodzaju filozofią nowego podejścia do prowadzenia interesów, polegającą na zastąpieniu konkurencji pomiędzy partnerami handlowymi ich wzajemną współpracą. ECR przenosi element konkurencji na zewnątrz łańcucha dostaw, stając się źródłem jego przewagi konkurencyjnej w otoczeniu rynkowym. Fundamentalnym elementem tej współpracy jest pełny dostęp wszystkich partnerów do informacji handlowych istotnych dla efektywnej realizacji wspólnego celu działalności².

Koncepcja ECR integruje zarówno zarządzanie popytem, jak i łańcuchem dostaw, przynosząc wymierne korzyści dla wszystkich ogniw łańcucha dostaw.

1 Ciesielski M., Logistyka w strategiach firm, PWN, Warszawa 1999, s. 95.

2 Śliwczyński B, Koliński A, Organizacja i …, op. cit., s. 97.

Technologia EDI

Obecne warunki operowania na rynkach zmuszają do zastosowania odpowiedniego systemu technologii informatycznych. Systemy takie powinny maksymalnie usprawnić działalność operacyjną oraz wspomagać osoby zarządzające firmą w procesie podejmowania decyzji. Z tego względu niezbędne jest zapewnienie spójnych i zintegrowanych danych, które stanowić będą podstawę rozwiązań informatycznych. Rozwiązania te umożliwiają przeprowadzenie rozmaitych przetwarzań analitycznych oraz prezentacji we właściwych formach danych potrzebnych do ustalania strategii działania. Współczesne technologie informatyczne pomagają osiągnąć sukces tylko wówczas, gdy przetwarzanie danych nie będzie się kończyło na poziomie ewidencyjno-sprawozdawczym, lecz będzie oznaczać transformacje danych i informacji z których powstaje wiedza stanowiąca zasób równoważny z dobrami o charakterze materialnym. Kluczowym czynnikiem jest czas uzyskania potrzebnej informacji do podjęcia w danym momencie właściwych decyzji przez kadrę kierowniczą na każdym szczeblu zarządzania. Tego rodzaju strategia ma na celu wsparcie procesów decyzyjnych, co wymaga zastosowanie nowoczesnych narzędzi
i technologii informatycznych. Jednym z takich narzędzi są systemy elektronicznej wymiany danych (ang. Electronic Data Interchange, EDI).

Systemy i technologia związana z elektroniczną wymianą danych gospodarczych stanowi podstawowy element współczesnej infrastruktury logistycznej. Podstawą budowy logistycznych systemów elektronicznej wymiany danych są następujące elementy¹:

• technika i technologia komputerowa jako metody i środki transmisji danych
• automatyczna identyfikacja towarów i usług oraz systemy kodów kreskowych, jako medium gwarantujące sprawność EDI,
• wystandaryzowane światowe protokoły łączności i komunikacji, wynikające z intensywności procesów gospodarczych.

Zastosowanie technologii EDI pozwala systemom informatycznym różnych przedsiębiorstw komunikować się miedzy sobą i bezpiecznie wymieniać dane. Typową wymianę danych w komunikacji EDI przedstawia rysunek 2.4.

Rys. 2.4. Typowa wymiana danych w komunikacji EDI

1 Cole E, Krutz R.L., Conley C., Bezpieczeństwo w sieci. Biblia, Helion, Gliwice 2005, s. 228.

INTERNET W DYSTRYBUCJI

Dynamiczny rozwój Internetu, technologii informacyjnej i jej zastosowań biznesowych ma duży wpływ na zmianę sposobów prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania, poprzez nowe metody komunikacji wykorzystywanej w życiu zawodowym i prywatnym społeczeństwa. W wyniku tego powstały wirtualne rynki, gdzie nie ma barier handlowych i zmieniły się struktury funkcjonowania łańcuchów logistycznych, powodując ich gwałtowne skracanie się do dwóch ogniw: producenta i konsumenta, których wzajemne kontakty są prowadzone za pomocą rozwiązań informatycznych. Te zmiany spowodowały powstanie elektronicznego biznesu, określanego skrótem e-biznes.

Przez pojęcie e-biznesu rozumie się prowadzenie i kreowanie działalności na podstawie możliwości, jakich dostarczają technologie internetowe. Pojęcie elektronicznego biznesu obejmuje m.in. wymianę informacji między producentami, dystrybutorami i odbiorcami produktów i usług, zawieranie kontraktów, przesyłanie dokumentów, prowadzenie telekonferencji, pozyskiwanie nowych kontaktów, wyszukiwanie informacji etc.¹. Rysunek 3.1. przedstawia składniki biznesu elektronicznego.

1 http://pl.wikipedia.org/wiki/E-biznes, dostęp: 08.03.2015.